IVN Vecht & Plassengebied - Sprokkels

Korstmossen.

Het allersaaiste onderwerp van de hele natuur is zonder twijfel korstmossen. Ze zijn zo onopvallend, dat geen fatsoenlijk mens het in zijn hoofd haalt 'ns uitgebreid die dingen te bekijken in zijn eigen tuin. Er zijn dan ook nauwelijks mensen te vinden, die een beetje kennis hebben van die dingen. Zelfs mensen, waarvan je mag verwachten dat ze er nog iets vanaf weten (natuurgidsen van het IVN bijvoorbeeld), zullen moeten bekennen dat dat niet altijd het geval is. Als je in de openbare bibliotheek van Utrecht gaat zoeken op het onderwerp korstmossen, dan blijkt dat er maar drie boekjes van aanwezig moeten zijn. Eén daarvan is echter zoek. Van de andere twee bevat de ene 144 bladzijden en de andere maar 64. Ga je naast de bibliotheek, bij die grote boekwinkel, vragen of ze nog boeken te koop hebben over korstmossen, dan blijkt dat ze daar helemaal niets over dit onderwerp hebben. Over paddestoelen is veel meer geschreven. Daar zijn tientallen boeken over verschenen. En dat is vreemd. Want korstmossen zijn óók paddestoelen. En juist absoluut géén mos. Zelfs het rendiermos is geen mos, maar een korstmos! Ondanks de naam. Over namen gesproken? Wat dacht U van Vliegestrontjesmos? Of Boerenkoolmos? Of Dove Heidelucifer? Of Kauwgom-mos? Of de mooiste naam van allemaal: Patatzak-bekermos? Allemaal officiële Nederlandse namen van korstmossen!

Korstmossen zijn paddestoelen die alléén kunnen leven als ze hulp krijgen van algen. Geen enkele paddestoel is in staat voor zijn eigen voedsel te zorgen. Want ze hebben geen bladgroen. Algen kunnen wel voor hun eigen voedsel zorgen. En in sommige gevallen moeten ze dus ook nog zorgen voor het voedsel van paddestoelen. Of eigenlijk kun je beter spreken van schimmel, want paddestoelen zijn niets anders dan schimmel. En samen met een alg heet dat dan dus korstmos.

Nou lijkt het alsof de relatie tussen de schimmel en de alg er één is van voor de schimmel nemen en voor de alg geven, maar dat is niet zo. De alg heeft wel degelijk voordeel van het huwlijk dat 'ie aangaat met een schimmel. De schimmel biedt namelijk bescherming tegen uitdrogen. Ook maakt de schimmel bepaalde zuren die het opvreten door dieren tegengaan. Een aardig goede samenlevingsvorm dus. Dat huwelijk loopt echter op de klippen als er voor de alg een meer dan voldoende aanbod van voedingszouten en water bestaat. Dan wordt de alg ontrouw en gaat alleen verder. Daaruit blijkt dat ze dus alleen samen gaan op plaatsen waar verder eigenlijk niets te halen valt. Op beton bijvoorbeeld. Of op asbest-golfplaten. Of op stuifzanden.

Samen kunnen ze ook heel erg oud worden. Omdat ze zo verschrikkelijk langzaam groeien, soms maar een onderdeel van een millimeter per jaar, heeft men van bepaalde korstmossen uitgerekend dat ze tussen de 1000 en 4000 jaar oud moeten zijn!

Het gaat goed met sommige soorten korstmossen. Dat komt door de milieuvervuiling! Het groot dooiermos (een grote gele korstmos) kwam tot 1980 niet zo verschrikkelijk veel voor. Sinds die tijd is zijn voorkomen met een factor 20 toegenomen! Deze korstmos profiteert namelijk van de sterke toename van de uitstoot van ammoniak! Je ziet hem dan ook vooral in gebieden met intensieve veeteelt! U kunt dat zelf zien als U door het veen-weidegebied ten westen van de Vecht fietst. Er zijn zelfs korstmossen die positief reageren op de toename van zwaveldioxide!

Helaas gaat dat niet op voor alle soorten. Een grote hoeveelheid korstmossen kan juist erg slecht tegen zwaveldioxide en ammoniak. Al met al betekent de verontreiniging een vooruitgang in aantallen van sommige soorten, maar het helemaal verdwijnen van veel meer soorten. En hoewel het weer wat beter gaat met het milieu en dus ook met de korstmossen, is Nederland één van de korstmossen-armste landen van de wereld geworden. Met een beetje korst-mos-herken-kunde, is de verbetering of verslechtering van het milieu in het gebied van de Vecht, Amstel en Rijn goed te volgen! Dat kunt U zelf doen! Maar dan moet U eerst even de volgende boekjes lezen: 'Veldgids Korstmossen' van André Aptroot en 'Korstmossen' van W. Kruyt.

U kunt natuurlijk ook 'ns een natuurwandeling van het IVN meemaken. Bijna Iedere maand is er wel één in het gebied van IVN Vecht & Plassengebied. Deelname is gratis. Al is het wel zo dat een vrijwillige bijdrage zeer welkom is. Bij een aantal wandelingen is er ook een natuurgids speciaal voor de kinderen! Alle bijzonderheden staan in de regionale kranten in de week voorafgaand aan de wandeling.

Oh ja. Nog even dit. Aan de begroeiing (lees korstmossen) op een boom is toch te zien waar het noorden is? Inderdaad. De meeste korstmossen zitten op een boom het liefst daar waar de meeste regen tegenaan valt. Dat is dus de west-kant van de boom en dan is ook het noorden bekend. Logisch toch? Nooit meer vergeten!

Lolke Stelwagen.