IVN Vecht & Plassengebied - Kennis der Natuur

Excursies | Vogels | Vleermuizen | Natuurgebieden | Groencursus | Natuurgidsencursus | Organisatie | IVN Vecht & Plassengebied

Fotoboek | Natuurkrant | Vogelreis Falsterbo | Waterkwaliteit | Virtuele excursie Gunterstein | Poelenwerkgroep het Gooi

Klik op de foto voor een groter exemplaar

Geluid:

© ETI BioInformatics, SoortenBank.nl

Herkenning: L 43 cm. Omdat de geslachten er gelijk uitzien is het niet gemakkelijk uit te maken wat mannetjes of vrouwtjes zijn. Om dat goed vast te kunnen stellen moet men de vogel eigenlijk vangen en uigebreid opmeten.

Biotoop: kwelders, en polders in het binnenland

Voedsel: Scholeksters leven vooral van schelpdieren en wormen. Zij die langs de kusten foerageren, eten vooral mosselen en kokkels, maar ook wel pieren. In het binnenland op de graslanden worden wormen gegeten. Scholeksters specialiseren zich op een bepaalde voedselsoort. Zo zijn er exemplaren die alleen mosselen eten, terwijl andere zich richten op wormen of op kokkels. Deze specialisatie hangt smane met de techniek die nodig is om bij het voedsel te komen. Mosselen worden doorgaans opengehakt. Het zijn voor het overgrote deel de mannetjes die dit doen. Zij worden 'hameraars' genoemd. Een andere methode schelpen te openen is door ze open te wrikken. Men kan aan de vorm van de snavel zien op welke methode zij zich hebben gespecialiseerd.

Komt in Nederland voor als: Jaarvogel.

Bijzonderheden: Op 8 mei 2003 werd bij de Stevinsluizen van Den Oever aan het begin van de Afsluitdijk een dode geringde scholekster gevonden.
De vogel droeg een Arnhemring met het nummer 5045...
Deze vogel is op 30 september 1970 geringd op de schorren van Texel als na eerste kalenderjaar.
Hij is dus zeker 34 jaar oud geworden. In al die jaren is de vogel ook eerder gemeld.

bron: Laurens van der Vaart
vwg Wierhaven (kop van Noordholland)

Bedreigd of niet? Het aantal broedende Scholeksters is in Nederland in de loop van de twintigste eeuw zeer sterk veranderd. Ook in de verspreiding van deze soort hebben zich de afgelopen decennia opvallende veranderingen voorgedaan. In oudere vogelboeken staat steevast dat deze soort vooral in de kuststrook voorkomt, maar inmiddels zijn de Scholeksters steeds verder het binnenland ingetrokken en komen nu zelfs al in het zuiden van de provincie Limburg voor.

Sinds 1990 lijkt het aantal weer wat terug te lopen. Voor deze achteruitgang zijn een aantal oorzaken aan te wijzen. Zo treedt tijdens strenge winters meestal een grote sterfte op. Alleen al in de winter van 1995 naar 1996 werden ruim 10.000 dode Scholeksters gevonden. Vooral onder de exemplaren die overwinteren rond de Waddenzee, is de sterfte groot. Verder is ook de enorme jachtdruk in Frankrijk zeer schadelijk voor Scholeksters.

Aantal broedparen in Nederland: 80.000-100.000 broedparen (1987)

Verspreiding in Nederland (1979):

Atlas van de Nederlandse Broedvogels,
Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland

Procentuele ontwikkeling van de Scholekster in Nederland:

Sovon & CBS, 1998

Weer dreigend voedselgebrek voor scholeksters

persbericht van de vogelbescherming Harlingen/Zeist, 1 augustus 2000; Om te voorkomen dat talloze scholeksters en andere schelpdieretende vogels komende winter van de honger omkomen dienen de Waddenvereniging en Vogelbescherming Nederland bezwaar in tegen de vergunning voor het mechanisch vissen van grote hoeveelheden kokkels vanaf 14 augustus. Met de huidige vergunning zouden die schelpdieren eind november nauwelijks meer voorkomen in 70 procent van droogvallende platen in de Waddenzee!

Staatssecretaris Faber van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV) baseert de vergunning op inventarisaties van het Nederlands Instituut voor Visserijonderzoek (RIVO). In eerste instantie lijkt het er op dat er genoeg kokkels liggen voor zowel vissers als vogels. Dat de Waddenvereniging en Vogelbescherming Nederland toch een dreigend voedseltekort signaleren heeft te maken met een aantal feiten.

Scholeksters zijn voor hun voedselvoorziening voornamelijk aangewezen op de kokkels die ze bij laag water op droogvallende platen vinden. Dertig procent van de droogvallende platen in de Waddenzee is gesloten voor visserij. Alle kokkels op de overige zeventig procent mogen het komend seizoen worden weggevist! Scholeksters uit de hele Waddenzee zijn dan aangewezen op de kokkels die nog op de andere 30 procent van de droogvallende platen liggen, in het voor visserij gesloten gebied.

Er zal om een aantal redenen hongersnood onstaan, zeker als het om een strenge winter gaat. Zo zijn scholeksters bijzonder plaatstrouw en is het niet vanzelfsprekend dat ze zich verplaatsen naar de droogvallende platen waar niet gevist is en nog kokkels liggen. Doen ze dat wel dan zullen veel vogels daar uiteindelijk toch niet terecht kunnen om voedsel te zoeken door onderlinge agressie. Dat is uit onderzoek bekend.

Daarnaast blijken de scholeksters niet in staat om alle schelpdieren in de droogvallende platen te vinden en te verorberen. In werkelijkheid wordt minder dan de helft van de aanwezige schelpdieren gegeten. Er zijn er dus meer nodig dan de kale cijfers suggereren. Bovendien nemen de kokkels in de loop van de wintermaanden aanzienlijk af in gewicht en dus ook in voedingswaarde. Daar komt nog bij dat de vogels vroeger bij voedselschaarste gemakkelijk hun dieet aanvulden met mossels van stabiele mosselbanken. Die zijn echter vrijwel helemaal uit de Waddenzee verdwenen, waardoor overstappen op mossels geen alternatief meer is. Al die feiten zijn niet meegewogen bij het verstrekken van de vergunning voor mechanische kokkelvisserij.

De Waddenzee is allereerst een internationaal beschermd natuurgebied. Ander gebruik, zoals visserij, is alleen mogelijk indien kan worden aangetoond dat de natuurwaarden niet worden geschaad. Gezien de te verwachten negatieve effecten van de mechanische kokkelvisserij pleiten de Waddenvereniging en Vogelbescherming Nederland ervoor om zorgvuldiger om te gaan met de Waddenzee en om de internationale verantwoordelijkheid voor dit vogelrijke natuurgebied serieus te nemen. Ze hebben daarom vandaag bij staatssecretaris Faber bezwaar aangetekend tegen de vergunning voor mechanische kokkelvisserij die op 14 augustus van kracht zou worden. Omdat het gaat om een vergunning onder de Natuurbeschermingswet heeft het bezwaar een direct schorsende werking.